Nguyên tắc nhất quán là một trong 7 nguyên tắc kế toán cơ bản cần nắm vững. Theo đó, nguyên tắc này quy định các cách xử lý, phương pháp cần phải thống nhất trong một kỳ kế toán. Vậy nội dung của nguyên tắc kế toán là gì? Hãy cùng Kaike tìm hiểu chi tiết trong bài viết này nhé!

1. Nguyên tắc nhất quán là gì?

Nguyên tắc nhất quán trong tiếng Anh là Consistency Principle. Đây là một trong các nguyên tắc kế toán cơ bản, làm cơ sở định tính cho thông tin kế toán mà kế toán doanh nghiệp cần nắm vững.

Theo Chuẩn mực kế toán Việt Nam số 01, nguyên tắc nhất quán thể hiện sự đồng bộ trong chính sách và phương pháp kế toán. Trong đó, các chính sách và phương pháp kế toán doanh nghiệp đã chọn phải được áp dụng thống nhất ít nhất trong một kỳ kế toán năm. Trường hợp có thay đổi chính sách và phương pháp kế toán đã chọn thì phải giải trình lý do và ảnh hưởng của sự thay đổi đó trong phần thuyết minh báo cáo tài chính.

Theo điều này, chính sách kế toán hay các giả định kế toán phải được tuân thủ một cách nhất quán để doanh nghiệp dễ dàng so sánh các báo cáo tài chính. 

2. Ví dụ về nguyên tắc nhất quán

Ví dụ 1: Trong kỳ doanh nghiệp đã chọn phương pháp kế toán hàng tồn kho là phương pháp kiểm kê định kỳ thì phương pháp này phải được áp dụng trong suốt cả kỳ kế toán năm. Nếu năm sau doanh nghiệp muốn đổi sang phương pháp kế toán hàng tồn kho là kê khai thường xuyên thì doanh nghiệp phải giải thích trong phần thuyết minh báo cáo tài chính rõ lý do tại sao thay đổi và việc thay đổi này sẽ có ảnh hưởng như thế nào đến giá trị hàng tồn kho cũng như giá trị hàng tồn kho đã xuất dùng hoặc xuất bán.

Ví dụ 2: doanh nghiệp thực hiện theo phương pháp nhập sau xuất trước để xác định giá trị hàng tồn kho. Trong khi đó luật yêu cầu sử dụng phương pháp nhập trước xuất trước hoặc bình quân gia quyền để tính giá hàng tồn kho. Vì vậy, đơn vị phải thay đổi phương pháp xác định giá trị hồi tố hàng tồn kho và định giá hàng tồn kho cho phù hợp, xác định giá trị và ảnh hưởng do thay đổi phương pháp xác định giá trị hàng tồn kho thay đổi trên lợi nhuận được thuyết minh một cách phù hợp.

3. Đặc điểm của nguyên tắc nhất quán trong kế toán

Nguyên tắc nhất quán được sử dụng trong tất cả các đơn vị thuộc mọi ngành nghề trong nền kinh tế. Nguyên tắc này quan trọng theo cả quan điểm kế toán và kiểm toán, vì sự nhất quán sẽ giúp kế toán viên dễ dàng ghi chép công việc kinh doanh, đồng thời giúp ích cho kiểm toán viên so sánh các báo cáo tài chính với các năm trước.

Nguyên tắc nhất quán có những đặc điểm sau:

– Đảm bảo thông tin kế toán có giá trị so sánh:

Nguyên tắc nhất quán đảm bảo thông tin mang tính ổn định và có giá trị so sánh được. Sự so sánh này có thể giữa các kỳ kế toán với nhau, giữa kế hoạch hay dự toán với thực tế thực hiện. Sự nhất quán giúp cho việc so sánh các thông tin cung cấp từ các báo cáo tài chính, của các kỳ liên tiếp nhau.

– Nhất quán trong cả nguyên tắc kế toán và phương pháp kế toán:

Tính nhất quán cần được duy trì trong việc áp dụng các nguyên tắc kế toán, các phương pháp đo lường, ghi nhận các giao dịch cùng bản chất trong hoàn cảnh tương tự.

– Giải trình những thay đổi 

Khi doanh nghiệp cần thiết phải thay đổi nguyên tắc kế toán hay các phương pháp kế toán, kế toán viên phải công khai các thông tin trọng yếu về bản chất và và lý do thay đổi. Đồng thời nêu rõ những ảnh hưởng của thay đổi đến kết quả của kỳ hiện tại, ảnh hưởng lũy kế của sự thay đổi đến kết quả quá khứ.

>> Sở hữu ngay phần mềm kế toán chỉ từ 167.000đ/THÁNG

4. Áp dụng nguyên tắc nhất quán vào hạch toán

Nguyên tắc nhất quán được áp dụng cho việc xác định các phương pháp và cách tính giá, hạch toán trong doanh nghiệp.

4.1. Đối với phương pháp kế toán hàng tồn kho

Khoản 13, Điều 23, Thông tư 200 quy định mỗi đơn vị chỉ được áp dụng một trong hai phương pháp kế toán hàng tồn kho: phương pháp kê khai thường xuyên, hoặc phương pháp kiểm kê định kỳ. Việc lựa chọn phương pháp kế toán hàng tồn kho áp dụng tại doanh nghiệp phải căn cứ vào đặc điểm, tính chất, số lượng, chủng loại vật tư, hàng hóa và yêu cầu quản lý để có sự vận dụng thích hợp và phải được thực hiện nhất quán trong niên độ kế toán.

Khoản 3, Điều 82 cũng quy định mỗi doanh nghiệp chỉ có thể áp dụng một trong hai phương pháp kế toán hàng tồn kho: Kê khai thường xuyên hoặc kiểm kê định kỳ. Doanh nghiệp khi đã lựa chọn phương pháp kế toán thì phải áp dụng nhất quán trong một năm tài chính. Trường hợp áp dụng phương pháp kiểm kê định kỳ, cuối kỳ kế toán phải kiểm kê để xác định giá trị hàng tồn kho cuối kỳ.

4.2. Đối với việc tính giá xuất kho

Mục c, Khoản 1, Điều 25, Thông tư 200 quy định thực hiện theo một trong các phương pháp sau:

• Phương pháp giá đích danh
• Phương pháp bình quân gia quyền sau mỗi lần nhập hoặc cuối kỳ
• Phương pháp nhập trước, xuất trước.

Doanh nghiệp lựa chọn phương pháp tính giá nào thì phải đảm bảo tính nhất quán trong cả niên độ kế toán.

4.3. Đối với việc tính toán chi phí

Khoản 1, Điều 29, Thông tư 200 quy định chi phí thu mua hàng hóa trong kỳ được tính cho hàng hóa tiêu thụ trong kỳ và hàng hóa tồn kho cuối kỳ. Việc lựa chọn tiêu thức phân bổ chi phí thu mua hàng hóa tuỳ thuộc tình hình cụ thể của từng doanh nghiệp nhưng phải thực hiện theo nguyên tắc nhất quán.

4.4. Đối với việc tính khấu hao:

 Điểm h, Khoản 1, Điều 36, Thông tư 200 quy định bên thuê có trách nhiệm tính, trích khấu hao tài sản cố định vào chi phí sản xuất, kinh doanh theo định kỳ trên cơ sở áp dụng chính sách khấu hao nhất quán với chính sách khấu hao của tài sản cùng loại thuộc sở hữu của mình.

4.5. Đối với nghiệp vụ kế toán hàng tồn kho

Khoản 3, Điều 82, Mỗi doanh nghiệp chỉ có thể áp dụng một trong hai phương pháp kế toán hàng tồn kho: Kê khai thường xuyên hoặc kiểm kê định kỳ. Doanh nghiệp khi đã lựa chọn phương pháp kế toán thì phải áp dụng nhất quán trong một năm tài chính. Trường hợp áp dụng phương pháp kiểm kê định kỳ, cuối kỳ kế toán phải kiểm kê để xác định giá trị hàng tồn kho cuối kỳ.

Điểm e, Khoản 1, Điều 87, Trường hợp một quy trình sản xuất ra nhiều loại sản phẩm trong cùng một khoảng thời gian mà chi phí sản xuất chung của mỗi loại sản phẩm không được phản ánh một cách tách biệt, thì chi phí sản xuất chung được phân bổ cho các loại sản phẩm theo tiêu thức phù hợp và nhất quán giữa các kỳ kế toán.

5. Vai trò của nguyên tắc nhất quán

Nguyên tắc nhất quán ra đời để mang tới những lợi ích sau cho doanh nghiệp:

• Thuận lợi cho việc ghi chép của kế toán và công tác kiểm toán
• Dễ dàng cho việc quản lý doanh nghiệp
• So sánh các báo cáo tài chính

Như vậy, nhất quán là một nguyên tắc rất quan trọng và hầu như được mọi tổ chức tuân theo, dù là tổ chức chính phủ hay tổ chức tư nhân, tổ chức kiếm lợi nhuận hay phi lợi nhuận. Nguyên tắc này giúp công tác kế toán và kiểm toán trở nên dễ dàng và đáng tin cậy hơn. Những thay đổi trên các nguyên tắc chung sẽ được trình bày trong thuyết minh báo cáo tài chính để đảm bảo sự nhất quán.

Các bài viết liên quan:

Nguyên tắc cơ sở dồn tích là gì? Ví dụ chi tiết

Nguyên tắc kế toán là gì? 7 nguyên tắc kế toán quan trọng mà mỗi kế toán cần nắm vững

Hóa đơn chuyển đổi là gì? Nguyên tắc khi chuyển đổi từ hóa đơn điện tử sang hóa đơn giấy